کاربرد اسانس ها :

بیشتر کاربرد اسانس ها به طور مستقیم به عنوان مواد اولیه در تولید ترکیب های طعم دار و خوشبوکننده ها استفاده می شوند.
امکان جداسازی یک یا چند ترکیب خاص از اسانس ها با روش تقطیر و یا کریستالیزاسیون وجود دارد.
برای مثال جداسازی ترکیب اوژنول از اسانس میخک، منتول از اسانس نعناع، سیترونلول از اسانس اوکالیپتوس و سیترال از اسانس با روش های خاصی ممکن است.
اسانس ها چون از نظر ساختمان به ترپنوئیدهای سیترال و سیترونلول، ژرانیل استات و لینالیل استات وابسته هستند، در بدن به سرعت جذب می شوند.
اسانس ها و ترکیب های آنها به طور مستقل در صنایع مختلف نیز مصارف زیادی دارند، از جمله:
– کاربرد اسانس ها در صنعت عطرسازی (تهیه ادکلن، عطرهای مختلف و اسپری).
– کاربرد اسانس ها در صنایع بهداشتی (خوشبو کننده ها، بهبود مزه خمیر دندان، تهیه صابون ، کرم و ضد عفونی کننده ها).
– کاربرد اسانسها در صنایع غذایی (شربت، آبلیمو، نوشابه های غیرالکلی و الکلی، شیرینی پزی).
– کاربرد اسانس ها در صنایع شیمیایی (حلال ها، معرف ها، کف کننده ها).
– کاربرد اسانس ها در صنایع داروسازی (اسانس های بادیان رومی، بابونه، رازیانه، شمعدانی عطری و غیره).
– کاربرد اسانسها در صنایع مختلف (چرم سازی، لاستیک، خوشبوکننده های صنعتی، لوازم التحریر).

توجه :

بعضی از اسانس ها که بو و طعم مطبوعی دارند برای ساختن عطر و ادویه و خوش طعم کردن داروها بکار می روند، مانند نارنج، لیمو، زنجبیل و دارچین، همچنین در خوش طعم کردن غذا، شیرینی و نوشابههای غیرالکلی و سرانجام در صنعت تنباکو و فرآوردههای آرایشی بکار برده میشوند.
تا به حال تحقیقات وسیعی در مورد اسانس ها به علت داشتن خصوصیات ضد عفونی کنندگی از قبیل ضد باکتری، ضد میکروبی و ضدقارچی صورت پذیرفته است.
در گذشته از این خاصیت برای نگهداری و جلوگیری از کپک زدن و خراب شدن موادغذایی استفاده می کردند. به علت مصارف زیاد اسانس ها که در بالا به آنها اشاره گردید، روز به روز صنعت استخراج این مواد گسترش یافته است، به طوری که سالیانه صدها کیلوگرم انواع این اسانس ها را از گیاهان استخراج می نمایند.
باید توجه داشت که اسانس هایی که از طریق مصنوعی تهیه می شوند از لحاظ مرغوبیت و لطافت با اسانس هایی که منشاء طبیعی دارند قابل قیاس نیستند .
باید توجه داست که بو و مزه اسانس ها به ترکیب های اکسیژنه موجود در آنها مربوط میباشد و از طرف دیگر باید در نظر داشت که بوی اسانس هایی که از ترکیب های هیدروکربنه ساخته شده اند، در مقایسه نسبی با ترکیب های اکسیژنه مثل آلدهیدها، استونها، الکل ها، استرها، اترها، اکسیدها و غیره کمتر می باشد.
ترپن ها و سایر هیدروکربنها خیلی کم در الکلی محلول هستند و در معرض هوا به سرعت به علت اکسید شدن و رزینی شدن خراب شده و در نتیجه بو و مزه اسانس ها نامطبوع خواهد شد.
به همین علت سعی شده است که مقدار ترپن های اسانسی که جهت معطر کردن فراورده ها مورد استفاده قرار میگیرند مثل اسانس لیمو، با استفاده از روش تقطیر جزء به جزء در فشار پایین کاهش یابد.
بدین ترتیب اینگونه اسانس های بدون ترپن برای مدت بیشتری پایدار می مانند. بطورکلی باید گفت که روغنهای فرار یا اسانس ها هم از نظر مقدار و هم از نظر ترکیبهای سازنده تحت تأثیرعوامل مختلف محیطی و درونی هستند.

اسانس

اسانس در سلول های گیاهان و بویژه گیاهان معطر قرار گرفته و نقش مهمی در بیوشیمی آنها ایفا می کند. کیمیاگران اسانس را جوهره گیاه نامیده اند.
امروزه با گسترش علم، استخراج اسانس مورد توجه بیشتر قرار گرفته است و به همراه عصاره های گیاه، قرنها به عنوان پایه بیشتر داروها و یا به تنهایی به عنوان دارو جهت درمان بیماریهای مزمن و همگانی بکار میرفته اند.

اسانس ها در بسیاری از تیره های گیاهان عالی از جمله تیره کاج، برگ بو، نارنج، مورد، چتریان، نعنائیان و کاسنی یافت می شوند.
اسانس ها ممکن است به طور مستقیم توسط پروتوپلاسم و بوسیله تجزیه مواد رزینی غشاء سلول ها یا از هیدرولیز بعضی از گلوکزیدها حاصل شوند.
محل تشکیل و جایگزینی روغن های فرار به تیره های گیاهی بستگی دارد.
بعنوان مثال در گیاهان تیره نعنائیان، روغنهای فرار در تارهای ترشح کننده، در تیره فلفل در سلولهای پارانشیم، در تیره چتریان در لوله های روغنی و سرانجام در تیره های کاج و نارنج در مجراهای لیزیژن و شیزوژن تشکیل میشوند.
همچنین در گلسرخ مقدار قابل ملاحظه ای از اسانس در گلبرگ های آن موجود است. میزان این روغن ها در اندام های گیاهان متفاوت است.
به عنوان مثال در گیاهان تیره مخروطیان اسانس در تمام بافتهای گیاهی وجود دارد، در صورتی که در گلسرخ فقط در گلبرگ، در دارچین در پوست و برگ و در میوه چتریان فقط در پریکارپ و در نعنائیان در تارهای ترشح کننده و برگها و سرانجام در یک نوع نارنج در گلبرگ و در نوع دیگر در پوست آن یافت میشوند.