نوشیدنی چای :

نوشیدنی چای به عنوان یکی از قدیمی ترین و ارزانترین نوشابه های آرام بخش شناخته شده است و در رابطه با سنت های متداول در گروه های کم درآمد و متوسط جامعه، اهمیت زیادی یافته است طوریکه یکی از اقلام ضروری برای زندگی اکثر مردم در آمده و به صورت مستمر در شبانه روز مورد مصرف قرار می گیرد.
این امر بازگو کننده اهمیت نوشیدنی چای در الگوی مصرف می باشد. کشت و صنعت چای ایران یکی از قدیمی ترین صنایع وابسته به تولیدات کشاورزی است.
سابقه مصرف نوشیدنی چای در ایران از قرن هفدهم توسط جهانگردان صورت گرفته است و آنها از چایخانه هایی گزارش داده اند که رجال و متمولین در آنجا جمع شده و نوشیدنی چای می نوشیدند.
ارزش غذایی و دارویی نوشیدنی چای را می توان به ترکیبات شیمیایی آن که برای سلامتی انسان سودمند است نسبت داد. در میان این ترکیبات، کافئین و پلی فنول ها مهمترین نقش را ایفا می کنند.
از لحاظ آب و هوا نیز گیاه چای دارای محدودیت هایی میباشد و صرفا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مرطوب رشد و نمو مینماید.
با توجه به این شرایط، اراضی مناسب برای چایکاری در استان گیلان و مازندران وجود دارد که بیشتر در شهرهای صومعه سرا ، فومن، رشت، لاهیجان، لنگرود و رودسر در استان گیلان و شهرهای رامسر، تنکابن تا حوالی چالوس در استان مازندران چایکاری صورت می گیرد.
اولین کارخانه چایسازی در ایران با سرمایه دولت و در سال ۱۳۱۰ در لاهیجان ساخته شد کارخانه فجر و سپس هفت کارخانه دیگر در مناطق رشت، لاهیجان، لنگرود، رودسر، تنکابن و چالوس احداث شد.
در حال حاضر تولید نوع خشک در کارخانجات دولتی و طرف قرارداد دولت از فومنات تا چالوس که به طور پراکنده در سطح دو استان گیلان و مازندران مستقر میباشند، انجام می گیرد.

نکته مهم :

سالیانه حدود یکصد میلیون دلار ارز صرف واردات این ماده غذایی به کشور می شود.
این مطلب نیاز کشور را به کشت این ماده غذایی و کارخانجات چای سازی انبوه تر، نشان میدهد و خود گواه بر این است که در این راه هنوز جای زیادی برای فعالیت وجود دارد.
هم چنین با توجه به جمعیت روز افزون کشور در آینده مصرف این محصول و نیاز به آن در کشور بالا خواهد رفت.

برگ سبز مناسب چایسازی و انواع چای

گیاه چای از جنس کاملیا و از خانواده Theaceae میباشد. چای کشت شده بر پایه ویژگیهای بالندگی، شکل و اندازه برگ دارای دو گونه و یک زیر گونه است.
گونه چینی که دارای بالندگی کند بلندی کم با برگ های کوچک، باریک، کشیده و سبز تیره و مات است و با شرایط آب و هوایی نیمه گرمسیری سازگار میباشد.
گونه آبسامی که با بالندگی تند (سریع) دارای برگ های پهن و بزرگ بوده و با شرایط آب و هوایی گرمسیری سازگار است و دارای بهترین نوع برگ بوده و فواصل برگ چینی آن ۱۰ تا ۱۲ روز است.
زیرگونه کامبوجی که از دید همگونی اندازه برگ و بالندگی، بینابین گونه های نیمه گرمسیری چینی و گرمسیری آبسامی قرار دارد.
بوته های این ماده غذایی کشت شده در ایران بیشتر از دو رگه های چینی و آبسامی و زیر گونه کامبوجی می باشد.
سرشاخه های نورسته بوته دربرگیرنده جوانه پایانی (انتهایی)، برگهای لطیف چای و ساقه نرم و آبدار بین آنها است که مناسب چایسازی میباشد.
جوانه پایانی (غنچه) به جوانه ای گفته می شود که مایه بالندگی طولی شاخه بوده و در برگیرنده برگ های کوچک این ماده غذایی است که کاملا باز نشده و پوشیده از کرکهای سفید است.
برگ ممکن است دارای یک غنچه، یک غنچه دو برگ، یک غنچه سه برگ و یک غنچه چهار برگ باشد.
جوانه بنجی (جوانه غیر فعال) به جوانه پایانی سر شاخه گیاه گفته می شود که به عللی از بالندگی خود مانده باشد. این جوانه ها بسیار باریک، لاغر و کوتاه هستند.
بنجی تک برگ و بنجی دو برگ وجود دارد. منظور از تک برگ لطیف، برگ قابل چایسازی است که جوانه و ساقه ندارد. برگ اصلی، سومین و چهارمین برگ روی شاخه را گویند.
بالاخره اینکه منظور از چین، برداشت سرشاخه های نورسته بوته است که پس از مدتی غیر فعال بودن، موقتی به فعالیت می پردازد.

برداشت بسته به هنگام انجام آن چین را بهاره، تابستانه و یا پاییزه می گویند :

۱- چین بهاره (اول) ۶۰٪ (پایان فروردین تا پایان خرداد)
۲- چین تابستانه (دوم) ۳۵٪ (اول تیر تا پایان شهریور ماه)
۳- چین پاییزه (سوم) ۱۰ تا ۱۵٪ (اول مهر تا ۱۵ آبان ماه)
با توجه به اندازه سر شاخه و تعداد برگهای همراه جوانه پایانی و لطافت برگها و ساقه همراه آن او از دید چایسازی و نرخ بندی در کارخانه، درجه بندی چای انجام میشود. معمولا چای به سه درجه ممتاز، درجه یک و درجه دو طبقه بندی میشود.
انواع چای تولیدی نیز عبارتند از :
(۱) چای سیاه یا معمولی که پس از انجام مراحل چای سازی بدست می آید.
(۲) چای سبز که از خشک کردن چای بعد از مرحله مالش و جلوگیری از عمل تخمیر آن بدست می آید. به این نوع چای نیمه تخمیری نیز می گویند که عطر و طعم مطبوعی داشته و رنگ آن بسیار کم است.
(۳) چای اولنگ یک نوع دیگر از چای نیمه تخمیری است. اگر تخمیر برگ پس از عملیات مالش نیمه تمام باشد، یعنی برگ این ماده غذایی کاملا تخمیر نشود به اولنگ معروف است.

طبقه بندی چای فرآوری شده نیز به شکل زیر است :

الف- چای قلم شامل نوع ممتاز زرین، ممتاز، قلم و شکسته

ب- چای شکسته شامل نوع ممتاز زرین، ممتاز و شکسته

ج- چای باروتی شامل نوع ممتاز زرین، ممتاز، باروتی و گل باروتی

د- خاک چای شامل نوع درجه ۱ و درجه ۲

ضایعات چای نیز عبارت است از :

الف) دمار – رگبرگها و پوست ساقه

ب) پو – خرد شده ساقه و دمار،

ج) ساقه سیاه – جزء ضایعات نمیباشد.

د) و ساقه سفید – نشانه عدم پلاس خوب است .

ه) ساقه گره دار – جزء ضایعات است، و برگ سبز – برگ نامرغوب است .

ز) برگ قهوه ای – پلاس به خوبی انجام نشده است .

ح) برگ باز – نشان دهنده پلاس نامرغوب است