فرآیند سورتینگ و بسته بندی زعفران :

محصولی که به عنوان زعفران میشناسیم همان کلاله گل زعفران است که از بقیه اجزاء گل جدا شده و خشک میشود. در کشور ما گلهای زعفران توسط کشاورزان در مزرعه جمع آوری شده و پس از جدا شدن کلاله از بقیه اجزاء، خشک میشوند و بسته بندی زعفران صورت میگیرد . طریقه خشک کردن زعفران در کشورمان اکثرا به شیوه سنتی است.
در برخی موارد از خشک کن های آون نیز استفاده می شود که دارای برتری هایی نسبت به روش سنتی است. زعفران خشک شده توسط پیمانکاران از کشاورزان خریداری می شود. به منظور بسته بندی بهتر و شکیل تر زعفران، پیمانکاران آنها را در اختیار شرکت های بسته بندی زعفران قرار میدهند که زعفران فله را به سه شکل سر گل، پوشال و دسته از پیمانکار خریداری می کند.
زعفران سرگل، شامل کلاله های زعفران است که خامه (کنج) از آنها جدا و خارج گردیده است و ممکن است شاخه ها نیز از یکدیگر جدا شده باشند.
در این نوع زعفران هیچ گونه ضایعات زرد رنگ که مربوط به خامه است وجود ندارد.
زعفران پوشال علاوه بر کلاله های قرمز رنگ دارای ۳-۲ میلی متر از خامه زرد رنگ نیز می باشد و زعفران دسته شامل رشته های کامل زعفران میباشد که توسط نخی به هم پیچیده شده اند.

آن چه در یک واحد سورتینگ و بسته بندی زعفران صورت می گیرد به شرح زیر است :

به طورکلی محموله زعفران پس از تحویل، از آن نمونه برداری میشود و به آزمایشگاه های میکروبی و فیزیکوشیمیایی جهت انجام آزمایش های کنترل کیفیت فرستاده می شود.
در صورت عدم تایید آزمایشگاه های کنترل کیفی، نمونه به پیمانکار فرعی بازگشت داده میشود و اجازه ورود به انبار مواد اولیه را ندارد. در صورت تایید کیفیت محموله، محموله زعفران به انبار زعفران و مواد بسته بندی به انبار مربوطه تحویل داده می شوند.
بنا به تقاضای مدیر تولید، ملزومات و زعفران مورد نیاز وارد خط تولید میشوند. سالن بسته بندی به لحاظ رطوبتی باید شرایط ثابتی داشته باشد تا موجب افزایش رطوبت زعفران قبل از بسته بندی آن نشود..
زعفران به صورت سر گل و یا دسته نیازی به الک کردن ندارد. بوسیله الک، گرده، نرمه های زعفران و بقایای گل از زعفران پوشال جدا می شوند و به عنوان ضایعات محسوب میشوند.
این ضایعات مورد مصرف دیگری ندارند و دور ریخته میشوند. باقیمانده روی الک به میز بسته بندی منتقل میشوند. زعفران پوشال، سرگل و دسته هر کدام باید بوسیله کارگران بخش دسته بندی، توزین و سورت شوند.
زعفران توزین شده داخل پیمانه، درون بسته بندی جزء ریخته می شود. در بسته بندی نوع قوطی، زعفران را داخل ۳ قوطی میریزند.
کارگر مربوطه عمل سورتینگ را به کمک انبرک داخل بسته بندی انجام میدهد. جدا کردن ضایعات از زعفران اصلی، مقداری از وزن اصلی بسته بندی وزن نهایی را ممکن است کاهش دهد.
حداکثر ۰/۲ گرم می تواند بیشتر و یا ۰/۰۵ گرم کمتر از حدی باشد که برای بسته بندی در نظر گرفته شده است که این میزان هر ساعت یکبار توسط مسئول مربوطه توسط تراوزی ۰/۰۰۱ دیجیتال کنترل میشود.

توجه :

نمونه برداری از برخی بسته ها به منظور اندازه گیری رطوبت قبل از بسته بندی نیز صورت می گیرد که نباید بیشتر از ۱۰٪ باشد. نمونه برداری براساس میزان تولید روزانه و با کمک جدول تولید روزانه صورت می گیرد.
سپس عمل و کیوم با دستگاه پرس بر روی بسته بندی جزء صورت می گیرد و بسته بین یک پوشش دیگر و کارت بسته بندی قرار می گیرد.
بر روی کارت بسته بندی، کف پوشش وکیوم متصل است و زعفران بسته بندی شده توسط کارگر بر روی آن قرار گرفته و دستگاه پرس سر پوشش را به کارت و کف پوشش میچسباند.
سپس طبق برنامه تولید، دستگاه جت پرینتر، تاریخ تولید، وزن بسته و شماره سری ساخت را بر روی بسته چاپ میکند.
تعدادی بسته بندی جزء در یک پوشش سلوفان قرار گرفته و بسته بندی می شوند که آن را بسته بندی مادر می گویند. محصول آماده شده که مورد تایید آزمایشگاه کنترل کیفی است، وارد انبار شده و جزء موجودی انبار می باشد و ارزیابی دوره ای هر ماه یکبار بر روی آن صورت می گیرد.
شرایط انبار باید به گونه ای باشد که موجب تغییر کیفیت زعفران بسته بندی شده به لحاظ کیفیت با بار میکروبی آن نشود.
طبق دستورالعمل دریافت سفارش، فرم ثبت، تکمیل شده و برای انبار ارسال میشود و بعد از آماده شدن محموله، فاکتور فروش توسط مسئول فروش صادر گشته و عمل تحویل به مشتری صورت می گیرد و میزان خروجی از انبار در کاردکس ثبت میگردد.
زعفران دارای اسانس های فرار است که در مقابل هوا، نور، رطوبت و گرمای زیاد فساد پذیر بوده و ویژگی های خود را از دست میدهد و عدم دقت در بسته بندی، موجب از بین رفتن خواص آن خواهد شد.

نکته :

به منظور جلوگیری از فساد و هم چنین محفوظ ماندن خواص و ویژگی های زعفران و بسته بندی مطمئن، ضروری است این بسته بندی از نظر شکل و حجم ظاهری، زیبا و جالب توجه باشد و در بازار داخلی و هم چنین در بازارهای جهانی، موقعیت مناسبی را برای این کالای زراعی به وجود آورد و قطعا کشور ما همچنان پرچمدار تولید و صدور بهترین نوع زعفران در دنیا باقی بماند.

مهمترین ویژگی هایی که برای بسته بندی زعفران میتوان در نظر گرفت شامل محافظت در برابر رطوبت، بو، گاز، نور، ضربه، میکروارگانیسمها، غیر سمی بودن پوششها و .. میباشد.

انواع بسته بندیهای متداول زعفران عبارتند از :

الف) قوطی های کریستال که می توانند مربعی شکل، استوانه ای شکل و … در اندازه های مختلف باشند. در این نوع بسته بندی، زعفران در قوطی ریخته میشود.
برگه سربی در ته قوطی گذاشته شده و کف قوطی روی سر قرار می گیرد. سر و کف قوطی با کمک هویه یا چسب نواری به هم متصل میشوند و این نوع بسته بندی را میتوان وکیوم کرد.
ب) قوطی های میلاد (ظروف جام) که در این نوع بسته بندی قبل از ریختن زعفران داخل قوطی، عمل سورتینگ صورت می گیرد.
ج) بسته بندی نایلونی که زعفران سورت شده درون بسته پلاستیکی بسته بندی کارت گذاشته می شود و با دوخت پلاستیک درب بندی میشود.
همان طور که اشاره شد، زعفران از نظر میزان رطوبت در دسته بندی محصولات غذایی خشک شده قرار می گیرد. بنابر این نیاز اولیه در بسته بندی این محصول، محافظت آن در برابر رطوبت میباشد.
با این حال باید تا حد امکان آن را از حرارت، اکسیژن، نور و آلودگی های محیطی نیز حفظ نمود.
امروزه در کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان ، مراکش و هندوستان از ظروف شیشه ای رنگی، فلزی، پلاستیکی، سفالی و چند لایه که در برابر رطوبت، اکسیژن، نور و آلودگی های محیطی از مقاومت خوبی برخوردار هستند، برای بسته بندی و نگهداری زعفران استفاده می شود.

توجه :

طی دهه های اخیر به دلایلی مانند هزینه های بالای ساخت و شکل دهی این ظروف در اندازه های کوچک و نیز شکنندگی ظروف شیشه ای، مصرف این مواد در بسته بندی زعفران کاهش یافته است.
بخش عمدهای نیز از این کاهش مصرف مربوط به ورود مواد پلاستیکی به صنعت بسته بندی زعفران میباشد. امروزه به کمک مواد پلاستیکی تا حد زیادی هزینه های ساخت و شکل پذیری ظروف بسته بندی زعفران حل شده هستند است.
انواع پلاستیکهای مورد استفاده در بسته بندی زعفران عبارتند از سلوفان ، استات سلولز ، پلی اتیلن با دانسیته ی بالا، پلی اتیلن با دانسیته پایین، پلی استایرن، پلی پروپیلن ، اتیل سلولز و پلی وینیل کلراید .
در بین انواع مواد پلاستیکی، پلی استایرن و پلی اتیلن کاربرد بیشتری در بسته بندی زعفران پیدا کرده اند.
برای بهبود ویژگی های مواد پلاستیکی در بسته بندی زعفران، این مواد می توانند با مواد دیگری نظیر کاغذ و فویل آلومینیومی همراه شوند و به صورت فیلم های چند لایه در بسته بندی زعفران به کار روند.

توجه :

لازم به ذکر است که کاغذ مورد استفاده در بسته بندی زعفران غالبا به صورت کرافت میباشد.
با بررسی انجام شده به وسیله مورتی و همکارانش در سال ۱۹۹۹ مشخص شده است که بین نوع بسته بندی و حفظ ترکیبات مؤثر زعفران ارتباط مستقیم وجود دارد.
محققین اثر جنس بسته بندی (شیشه تیره، کاغذ لایه دار، پلی استایرن و پلاستیک) را در طی دوره نگهداری یک ساله برروی ویژگیهای شیمیایی و میکروبی زعفران بررسی کرده اند.
در این تحقیق نمونه های زعفران بسته بندی شده در شیشه تیره بیشترین قدرت رنگی را داشته اند اما از نظر مقدار سافرانال و تلخی، تفاوتی را با نمونه های نگهداری شده در کاغذ لایه دار، پلی اتیلن و پلاستیک نشان نداده اند.
همچنین مقدار قدرت رنگی و تلخی نمونه های زعفران در بسته بندی های با جنس های شیشه تیره، پلی اتیلن با دانسیته بالا و پلی اتیلن با دانسیته پایین، بالاتر از نمونه های زعفران نگهداری شده در بسته های با جنس فویل آلومینیومی چند لایه بوده است.
اما نمونه های زعفران بسته بندی شده در بسته های فویل آلومینیومی چند لایه، مقدار سافرانال بیشتری را نسبت به سایر نمونه ها نشان داده اند .