مواد قلیایی پاک کننده صنایع لبنی :

مواد قلیایی معمولا برای حل کردن پروتئینها و صابونی کردن چربی شیر که به ظروف و دستگاهها چسبیده اند بکار برده میشود ولی ممکن است باعث رسوب دادن سختی آب شده و لذا تشکیل سنگ شیر را تسریع نماید.
این مواد اگر با نمکهای فسفاته (پلی فسفاتها) و یا خیس کننده ها و مواد اسیدی به طور جداگانه بکار برده شود شستشوی بهتری خواهیم داشت.
انواع مواد قلیایی عبارتند از سود سوزآور (NaOH)، کربنات سدیم که به خاکستر قلیایی مشهور است (Na2CO3) مخلوط کربنات و بی کربنات سدیم، تری فسفات سدیم و متاسیلیکات سدیم (Na2SiO3. 5H2O).

سود سوز آور  :

سود سوز آور که محلول ۱ درصد آن دارای پی اچ برابر  ۵ /۱۳ است بیشتر از سایر مواد قلیایی در یک کارخانه شیر و لبنیات برای شستشو بکار برده می شود.

این ماده برای پوست دست و یا لباس مضر بوده و در موقع استفاده بایستی دقت لازم به عمل آید تا به پوست بدن ریخته نشود. محلول ۱ تا ۲ درصد معمولا با سایر مواد قلیایی ضعیف تر برای ظروف شیشه ای بکار برده می شود مثلا در بطری شوئی و یا در ظروف فلزی آلومینیومی و یا ضدزنگ مانند شیردانها محلول ۱ درصد به کار برده میشود. در سیستم های درجا میتوان از محلول ۵ /۰ تا ۱ درصد استفاده نمود.

کربنات سدیم :

محلول کربنات سدیم برخلاف سودسوز آورد ضعیف تر بوده و می توان هنگام شستشو با دست بکار برد. بکار بردن این ماده در آب سخت مضر بوده و باعث رسوب دادن کلسیم و منیزیم در سطح داخلی ظروف میشود.
مخلوط کربنات با بی کربنات سدیم یا جوش شیرین هم برای شستشوی با دست اشکالی ندارد. محلول کربنات سدیم به غلظت ۱ درصد دارای پی اچ برابر ۱۱ است و همراه با بی کربنات سدیم دارای پی اچ برابر ۹ است.

تری فسفات سدیم :

محلول تری فسفات سدیم نه تنها خاصیت صابونی کردن چربی را دارد بلکه باعث تعلیق ذرات غیرقابل حل در خود شده و از رسوب دادن مجدد آنها در ظروف جلوگیری می کند. این محلول را می توان همراه با سایر محلولهای تمیز کننده دیگر برای یک شستشوی کامل به کار برد.

متاسیلیکات سدیم :

محلول متاسیلیکات سدیم از تری فسفات سدیم ضعیف تر بوده ولی از نظر پاک کنندگی همان خواص را دارا است و می توان به عنوان یک محلول ملایم تر انتخاب کرد.

جرم یا سنگ شیر   :

باقی ماندن ذرات جامد شیر، پروتئین ها، چربی، املاح و لاکتوز در سطوح داخلی دستگاههای حرارتی به ویژه پاستوریزاتورهای صفحه ای یا لوله ای به تدریج یک لایه رسوبی غیرقابل حل به جای می گذارد که مرتب ضخیم تر شده و ممکن است باعث گرفتگی مسیر شیر در دستگاه شده و ایجاد اشکال نماید.

راندمان و بازده حرارتی در اثر این جرم کم می گردد و گاهی باعث ترکیدن و ترک خوردن لوله یا صفحات تبادل حرارت میشود.

ایجاد این لایه و اشکالات فوق در اثر سهل انگاری و استفاده غلط از مواد شوینده است بنابراین انتخاب نوع ماده تمیزکننده حائز اهمیت می باشد.

عواملی که در درجه تمیزی و تأثیر مواد شیمیایی که قابل اهمیت هستند عبارتند از :

نوع سطح، نوع لایه رسوبی تشکیل شده، درجه حرارت اعمال شده، مدت تماس ماده شیمیایی با سطح و پی اچ شستشو.

برای مثال سطوح شیشه در شیشه های شیر و یا صفحات پاستوریزاتور از نظر نوع شستشو متفاوت هستند و یا سطوحی که شیر سرد یا شیر گرم و داغ با آن در تماس است نیز تفاوت دارند.