نکاتی در مورد انتقال شیر خام از دامداری به کارخانه :

شیر خام پس از دوشش بهداشتی بایستی بلافاصله تا ۴ درجه سانتیگراد خنک و در تانک ذخیره و خنک کننده تا زمان تحویل نگهداری گردد. انتقال شیر خام می تواند توسط خود دامدار به کارخانه و یا مطابق قرارداد، کارخانه مربوطه تحویل بگیرد.

در دامداری های کوچک شیر پس از دوشش معمولا در ظروف مخصوص جمع آوری شیر به نام بیدون با حجم ۴۰ یا ۵۰ لیتر جمع آوری شده که بایستی در اسرع وقت به کارخانه جهت خنک شدن و تحویل حمل گردد.
انتظار می رود در موقع انتقال شیر خام از دامداری به کارخانجات استانداردهای میکروبی رعایت گردند.

تانکهای ذخیره شیر خام در دامداری ها در حجم زیاد می بایستی دوجداره و مجهز به سیستم های خنک کننده با صفحات تبادل حرارتی باشند.

به طوری که شیر دوشیده شده صبح و عصر در آن جمع آوری و خنک شود و بیدون ها باید از جنسی باشند که هیچ گونه تأثیر شیمیایی از نظر رنگ، بو، طعم و غیره در آن ایجاد نگردد و مواد سمی را به شیر منتقل نکنند، سبک و قابل حمل باشند، دارای مقاومت مکانیکی کافی بوده و اختلاف شدید درجه حرارت را تحمل کنند و قابلیت هدایت حرارتی مناسب داشته باشند.

جنس بیدون می تواند فولاد ضدزنگ ، آلومینیوم و یا پلاستیک مناسب باشد. وزن نوع فولاد ضد زنگ معمولا ۱۱ تا ۱۳ کیلوگرم و وزن نوع پلاستیکی یا آلومینومی ۵ / ۵ تا ۶ کیلوگرم است.

تانکرهای بزرگ انتقال شیر خام در حد چندین تن مجهز به سردکننده های دوجداره و وسایل آزمایشی سریع برای تحویل شیر خام باشند تا در خود دامداریها موقع تحویل ابتدا درجه حرارت شیر و برخی آزمایش های لازم را به سرعت انجام دهند.

در تولیدات بیش از یک تن در روز بهتر است شیر خام را در تریلی هایی که دارای تانک خنک کننده هستند به کارخانه حمل نمود.

این انتقال شیر خام باعث میشود که از بالا رفتن درجه حرارت شیر از ۵ سانتی گراد و احیانا از ترش شدن حجم زیاد شیر جلوگیری گردد.

با بالا رفتن درجه حرارت تعداد کل میکروبی سریع ازدیاد یافته و باعث کم شدن کیفیت شیر خام می گردد. در صورت ازدیاد میکروبهای لاکتیک در شیر هنگام انتقال آن به کارخانه ممکن است درصد اسید لاکتیک آن از ۱۴/ ۰ تا ۱۶/ ۰ درصد به حدود ۱۸/ ۰ تا ۲۰ /۰ درصد برسد که برای کارخانه قابل قبول نیست و آن را تحویل نمی گیرند.

تریلی های حمل و نقل شیر خام مجهز به پمپ تخلیه و ترمومترهای دقیق و در بعضی موارد دارای وسایلی برای آزمایش کیفیت شیر می باشند.

درجه حرارت شیر خام در این تانکها انتقال شیر خام ضمن حمل و نقل آن بایستی بین ۲ تا ۵ درجه سانتی گراد باشد و در اسرع وقت این شیر به کارخانه تحویل داده شود تا در همین درجه حرارت در تانکهای ذخیره کارخانه نگهداری و با سایر شیرهای تحویلی ممزوج تا در فرصت مناسب برای سایر عملیات پاستوریزه کردن آماده باشد.

تانکهای ذخیره شیر کارخانه لبنی :

این تانکها دوجداره بوده و دارای همزن های اتوماتیک می باشند. جنس این تانکها معمولا از فولاد ضد زنگ می باشد.

شیر خام که در بدو ورود به داخل این تانک ها ریخته می شود بایستی در دمای ۴ تا ۷ درجه سانتی گراد نگهداری شده تا سایر عملیات پاستوریزه کردن روی آن انجام گیرد.

تانکهای ذخیره دارای شکل ها و ابعاد مختلف می باشند. معمولا این تانکها به صورت چهار گوش یا استوانه ای افقی و عمودی می باشند .

ظرفیت این تانکها از چند صد لیتر تا ۱۵۰ هزار لیتر و یا بیشتر متغیر است. تانکهایی که ظرفیت بیشتر از ۵۰ هزار لیتر دارند معمولا استوانه ای عمودی و به تانکهای سیلویی معروف هستند.

در کارخانجات مدرن می توان این تانکهای بزرگ و سیلویی را در حیاط خارجی کارخانه بنا نمود تا فضای داخل کارگاه پاستوریزه بدین وسیله اشغال نشود. در این صورت جدار خارجی این تانکها را می توان از فولاد کربن دار هم ساخت.

در صورت دریافت شیر در درجات پائین مثل ۲ تا  ۵ درجه لازم نیست که بین دو جدار از مواد خنک کننده استفاده نمود. در غیر این صورت حتما بایستی از مواد خنک کننده مثل آب ۲ درجه سانتی گراد یا گاز آمونیاک و یا گاز فریون استفاده شود.

به هم زدن شیر در این تانکها به خاطر نگهداشتن مداوم و یکنواخت شیر در درجات پائین لازم به نظر می رسد. به هم زدن بایستی خیلی ملایم بوده تا از عمل تبدیل خامه شیر به کره جلوگیری شود.

این تانکها بایستی با ترمومترهای دقیق و یا صفحه ای اتوماتیک مجهز بوده تا درجه حرارت شیر به طور مداوم ثبت شود.

برای جلوگیری از خسارات ناشی از فشار زیاد و یا خلاء در داخل تانکها لازم است که دریچه های اطمینان و یا تهویه ای که با توری پوشانده شده باشند نصب گردد.

به علاوه برای تمیز کردن این گونه تانکها لازم است که بتوان در آنها سیستم شستشوی درجا متصل کرده و بعضی اوقات برای برس زدن و تمیز نمودن سطوح داخلی تانک یک نفر کارگر وارد تانک شود.

در داخل سالن های تولید معمولا تانک های دوجداره فولادی ضدزنگ با ظرفیت ۱۰ تا ۱۵ تن قرار گرفته است که شیر خام تصفیه شده از سیلوهای خارجی برای ورود به دستگاه های خامه گیر و پاستوریزاسیون آماده می شوند.

این گونه تانکهای ذخیره ترجیحا درای بهم زن های تیغه ای هستند که شیر خام را با ملایمت بهم زده و در همان دمای ۴ درجه سانتی گراد تا زمان پاستوریزاسیون نگه می دارند.