آشنایی با افزودنی‌های غذایی شیمیایی و عوارض آن‌ها

افزودنی‌های غذایی شیمیایی برای تقویت عطر و طعم ، ظاهر یا بافت محصول و افزایش ماندگاری در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند اما برخی از این مواد عوارضی برای سلامتی دارند که باید از آن‌ها تا جایی که امکان دارد اجتناب کرد. افزودنی‌های شیمیایی غذایی ایمن و بی‌خطر نیز در صنایع غذایی وجود دارند که می‌توان برای مقاصد مختلف از آن‌ها استفاده کرد. در ادامه مقاله ۱۲ نوع از افزودنی‌های غذایی شیمیایی مجاز و عوارض آن‌ها شرح داده شده است.

۱- گلوتامات مونو سدیم (MSG)

مونو سدیم گلوتامات یا MSG یکی از افزودنی‌های شیمیایی غذایی رایج است که برای تقویت عطر و طعم غذاهای لذیذ استفاده می‌شود. این ماده در انواع غذاهای فراوری‌شده یخ‌زده و سوپ‌های کنسرو شده و غذای فوری وجود دارد.

از عوارض این ماده می‌توان به چاقی و سندرم متابولیک اشاره کرد که در افراد حساس ممکن است باعث سردرد ، تهوع و بی‌حسی در دست و پاها شود.

۲- رنگ غذا

رنگ غذا یکی از افزودنی‌های غذایی شیمیایی است که برای بهتر شدن ظاهر خوراکی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی در برخی افراد باعث آلرژی می‌شوند.

گزارش‌ها حاکی از این است که مصرف این افزودنی‌های غذایی در کودکان باعث بیش فعالی شده و برخی هم برای انسان سرطان‌زا هستند و به‌خصوص باعث تومورهای تیروئیدی می‌شوند.

۳- نیتریت سدیم

یکی از افزودنی‌های شیمیایی غذایی رایج در گوشت‌های فراوری شده نیتریت سدیم است که با تبدیل به نیتروسامین می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. مصرف مقدار بالای نیتریت در گوشت‌ها می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان‌های مختلف را افزایش دهد.

۴- صمغ گوار

صمغ گوار نوعی کربوهیدرات با زنجیره بلند است که برای افزایش قوام و ترکیب بهتر مواد غذایی استفاده می‌شود. این ماده به‌عنوان یکی از افزودنی‌های غذایی در تولید بستنی ، سس سالاد و سوپ  کاربرد دارد.

صمغ گوار سرشار از فیبر است و برای سلامتی مفید است مطالعات نشان داده است که این ماده باعث کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر مانند نفخ و یبوست می‌شود و کلسترول و قند خون را کاهش می‌دهد بااین‌حال مصرف زیاد آن برای سلامتی مضر است.

۵- شربت ذرت

شربت ذرت شیرین‌کننده‌ای است که اغلب در نوشابه ، آب‌میوه ، آب‌نبات ، غلات صبحانه و غذاهای میان وعده یافت می‌شود و سرشار از نوعی قند ساده به نام فروکتوز است که می‌تواند هنگام مصرف باعث عوارض جدی شود و با افزایش وزن و دیابت در ارتباط است.

این ماده به‌عنوان یکی از افزودنی‌های غذایی حاوی هیچ ویتامین و مواد معدنی مهمی نیست و سطح التهاب را در بدن بالا می‌برد.

۶- شیرین‌کننده‌های مصنوعی

شیرین‌کننده‌های مصنوعی از رایج‌ترین افزودنی‌های غذایی شیمیایی هستند که در بسیاری از غذاهای رژیمی و نوشیدنی‌ها برای تقویت شیرینی و کاهش کالری استفاده می‌شوند.

انواع متداول شیرین‌کننده‌های مصنوعی شامل آسپارتام ، سوکرالوز ، ساخارین و پتاسیم اس سولفام هستند که به کاهش وزن کمک کرده و به مدیریت قند خون کمک کنند. اما برخی از آن‌ها ازجمله آسپارتام ممکن است باعث سردرد و آلرژی شوند.

۷- کاراگینان

کاراگینان از جلبک دریایی قرمز استخراج می‌شود و یکی از افزودنی‌های غذایی است که به عنوان حجم دهنده ، امولسیفایر و نگهدارنده عمل می‌کنند.

مطالعه بر روی حیوانات نشان داده است که مصرف طولانی‌مدت کاراگینان باعث افزایش سطح قندخون و عدم تحمل گلوکز می‌شود. این ماده التهاب زاست و بر سیستم گوارشی تاثیر سوء دارد و باعث ایجاد زخم روده می‌شود.

۸- بنزوات سدیم

بنزوات سدیم یک ماده نگهدارنده است که اغلب به نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای اسیدی مانند سس سالاد ، ترشی ، آب‌میوه و چاشنی‌ها اضافه می‌شود.

این ماده جزء افزودنی‌های غذایی است که توسط FDA ایمن شناخته‌شده است ، اما مطالعات متعدد عوارض جانبی احتمالی این ماده را بیش فعالی کودکان و سرطان‌زایی در انسان‌ها به دلیل تولید بنزن در ترکیب با ویتامین C را نشان داده است.

۹- چربی‌های ترانس

مصرف چربی‌های ترانس از طریق روغن‌های جامد و نیمه جامد عوارض منفی برای سلامتی دارد که از بین آن‌ها می‌توان به افزایش التهاب ، بیماری‌های قلبی و دیابت اشاره کرد.

چربی‌های ترانس به‌عنوان یکی از افزودنی‌های غذایی رایج ماندگاری غذاها را افزایش داده و در ترکیب بسیاری از غذاهای فراوری‌شده پخته ، مارگارین ، پاپ کورن و بیسکویت یافت می‌شوند.

۱۰ – صمغ زانتان

صمغ زانتان یکی دیگر از افزودنی‌های غذایی شیمیایی رایج است که برای غلیظ کردن و تثبیت بسیاری از مواد غذایی مانند سس‌های سالاد ، سوپ و شربت استفاده می‌شود. این ماده  بعضی اوقات در دستور پخت مواد غذایی فاقد گلوتن برای بهبود بافت غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از فواید این ماده برای سلامتی می‌توان به کاهش قندخون ، کلسترول  و احساس سیری اشاره کرد ولی در مقادیر بالا باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ و اسهال خواهد شد.

۱۱- طعم دهنده‌های مصنوعی

این افزودنی‌های غذایی تقلیدکننده‌های طعم مواد غذایی هستند و در بسیاری از خوراکیها ازجمله بیسکویت ، شکلات و دسرهای توت‌فرنگی یافت می‌شوند. این افزودنی‌های غذایی تاثیر منفی بر روی سلول‌های مغز استخوان دارند و از تقسیم سلولی جلوگیری می‌کنند.

۱۲- عصاره مخمر

عصاره مخمر سرشار از سدیم و حاوی منو سدیم گلوتامات است که به‌عنوان یکی از افزودنی‌های غذایی شیمیایی برای تقویت طعم در خوراکی‌هایی مانند پنیر طعم دار ، سس سویا و اسنک‌های شور استفاده می‌شود که ممکن است باعث ایجاد علائم در بعضی از افراد شود.

بااین‌وجود ،چون مقادیر کمی عصاره مخمر به غذاها اضافه می‌شود ، بعید است که برای بیشتر افراد مشکلی ایجاد کند.