آنتی اکسیدانت چیست و چه فوایدی دارد؟

آنتی اکسیدانت یا آنتی اکسیدان به ترکیبی گفته می شود که با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده و از بدن انسان محافظت می کند. آنتی اکسیدان واژه ای است که به مولکول‌ها یا ترکیباتی نسبت داده می شود که از اکسیداسیون جلوگیری می کند.
اکسیداسیون فرآیندی شیمیایی است که باعث تخریب سلول‌های موجود زنده می شود. فرآیند اکسیداسیون می تواند به غشاهای سلولی و سایر ساختارها از جمله پروتئین ها ، لیپیدها و DNA آسیب برساند.
ترکیبات آنتی اکسیدانت می توانند طبیعی یا سنتتیک باشند و بیشتر میوه ها و غذاهای گیاهی حاوی مقادیر قابل توجهی از این ترکیبات هستند. البته این ترکیبات بطور طبیعی در بدن موجودات زنده نیز تولید می شوند.

فواید مصرف ترکیبات آنتی اکسیدانت

ترکیبات آنتی اکسیدانت می توانند از تخریب و آسیب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد حاصل از استرس اکسیداتیو جلوگیری کنند. استرس اکسیداتیو می تواند به دلیل فعالیت زیاد میتوکندریها ، فعالیت ورزشی شدید ، ضربه ، التهاب و خوردن برخی مواد غذایی خصوصا انواع فراوری شده در بدن ایجاد شود.
هنگامیکه اکسیژن متابولیزه می شود مولکول‌های ناپایداری به نام رادیکال‌های آزاد تولید می شوند که با جذب الکترون ها از مولکول‌های دیگر باعث آسیب DNA و سلول‌های بدن می شوند.
علاوه بر موارد فوق استعمال دخانیات ، آلودگی‌های زیست محیطی و مواد شیمیایی مانند سموم و داروها نیز می توانند باعث استرس اکسیداتیو و تولید رادیکال‌های آزاد در بدن شوند.
رادیکال‌های آزاد می توانند باعث بروز سرطان ، آترواسکلروز ، از دست دادن بینایی و بسیاری از عوارض دیگر در بدن شوند بنابراین حضور ترکیبات آنتی اکسیدان در بدن و مصرف آنها می تواند تضمین کننده حیات موجودات زنده باشد.

مکانیسم اثر ترکیبات آنتی اکسیدانت

مولکول‌های آنتی اکسیدانت در بدن به عنوان ماده پاک کننده رادیکال های آزاد ، دهنده هیدروژن ، دهنده الکترون ، تجزیه کننده پراکسید ، حذف کننده گونه های فعال اکسیژن ، مهارکننده آنزیم و شلات کننده فلزات عمل می کنند و با این مکانیسم ها از ایجاد زنجیره اکسیداتیو که منجر به تولید رادیکال‌های آزاد می شود، جلوگیری می کنند.
تحقیقات همچنین نشان داده است ترکیبات آنتی اکسیدانت می توانند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری ها شده و مانع از پیری زودرس شوند.

کاربرد ترکیبات آنتی اکسیدانت در صنایع غذایی

آنتی اکسیدان ها در مواد غذایی به ویژه در میوه ها ، سبزیجات و سایر غذاهای کامل حاوی گیاهان یافت می شوند. برخی از ویتامین ها مانند ویتامین E و ویتامین C نیز آنتی اکسیدان های مؤثری هستند.
استفاده از این ترکیبات مانند آنتی اکسیدان TBHQ و BHA و BHT در صنایع غذایی باعث افزایش ماندگاری خوراکی ها می شود بنابراین نقش قابل توجهی در حفظ طولانی مدت غذاهای فراوری شده دارند.

استفاده از مکمل های آنتی اکسیدانت

اگرچه مصرف ترکیبات آنتی اکسیدانت مزایای فراوانی برای حفظ سلامتی انسان دارد اما مانند هر چیز دیگری مصرف زیاد آنها می تواند اثر معکوسی داشته باشد. نتایج برخی از تحقیقات نشان داده است که مصرف این مکمل ها با دوز بالا حتی می تواند سرطانزا باشد.
همچنین مکمل های حاوی آنتی اکسیدانت ممکن است با برخی از ترکیبات دارویی تداخل داشته باشند و عوارض ناخواسته ای ایجاد کنند. به عنوان مثال مصرف مکمل ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان شناخته شده می تواند با داروهای ضد انعقاد تداخل کرده و خطر خونریزی را در افراد افزایش دهد.
شواهد ضد و نقیضی در رابطه با تاثیر این مکمل ها در درمان سرطان وجود دارد زیرا برخی تحقیقات نشان داده اند این ترکیبات مفید هستند و برخی دیگر آنها را بی تاثیر می دانند.
با توجه به موارد فوق تنها راه معقول برای بهره مندی از فواید ترکیبات آنتی اکسیدان، استفاده از مواد غذایی حاوی آنها از جمله میوه ها و سبزیجات تازه است و به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک نباید از مکمل ها استفاده کرد.