پودر آسپارتام یک شیرین کننده کم کالری است که حدود ۲۰۰ برابر شیرین تر از شکر است بنابراین مقدار کمی از آن برای طعم دادن به شیرینی ها مورد نیاز است. این شیرین کننده مصنوعی در غذاها و نوشیدنی های آماده به طور وسیع مورد استفاده قرار می گیرد. پودر آسپارتام اغلب با سایر شیرین کننده ها یا اجزای غذا ترکیب می شود تا طعم تلخ آن به حداقل برسد و طعم کلی را افزایش دهد. اما آیا با فواید و مضرات آسپارتام آشنا هستید؟

آسپارتام از دو آمینو اسید به نام آسپارتیک اسید و فنیل آلانین تشکیل شده است. هنگام مصرف، آسپارتام برای استفاده در سنتز پروتئین و متابولیسم به این اسیدهای آمینه تجزیه می شود. علاوه بر اسید آسپارتیک و فنیل آلانین، هضم آسپارتام مقدار کمی متانول نیز تولید می کند، ترکیبی که به طور طبیعی در غذاهایی مانند میوه ها و سبزیجات و آب آنها یافت می شود. مقدار متانول ناشی از مصرف یک نوشیدنی شیرین شده با آسپارتام حدود پنج تا شش برابر کمتر از همان حجم آب گوجه فرنگی است. در ادامه مقاله توضیحات بیشتری درباره اینکه مزایا و عوارض آسپارتام چیست صحبت خوایم کرد؛ با ما همراه باشید.

آسپارتام چیست؟

پودر آسپارتام یک شیرین کننده مصنوعی تلقی می شود زیرا آسپارتیک اسید و فنیل آلانین باید در یک واکنش شیمیایی با هم ترکیب شوند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۱۹۵۸ با اصلاح قانون مواد افزودنی غذایی استفاده از شیرین کننده های مصنوعی را مجاز اعلام کرد. علاوه بر پودر آسپارتام، ترکیباتی مانند ساخارین، سوکرالوز، آس سولفام پتاسیم، نئوتام و پروفانتام نیز زیر این چتر قرار  دارد. قیمت پودر آسپارتام بر اساس برند تجاری آن متفاوت است و خرید و فروش آن بازار گسترده ای در سراسر دنیا دارد.

ویژگی های آسپارتام چیست؟

قبل از اینکه با فواید و مضرات آسپارتام آشنا شوید بهتر است با ویژگی های این شیرین کننده مصنوعی آشنا شوید. به طور کلی آسپارتام می تواند به صورت تجاری از واکنش شیمیایی بین اسید آسپارتیک، فنیل آلانین و متانول تولید شود. این پودر سفید، بلوری یا دانه ای با طعم شیرین خالص و قوی، تقریباً ۲۰۰ برابر شیرین تر از ساکارز و طعم آن بسیار شبیه قند است. این قند مصنوعی فاقد طعم تلخ، شیمیایی یا فلزی است که اغلب در شیرین کننده های مصنوعی دیگر یافت می شود.

آسپارتام با سایر شیرین کننده ها هم افزایی دارد. به عنوان مثال، هنگامی که آسپارتام و آس سولفام پتاسیم با نسبت ۱: ۱ مخلوط می شوند، شیرینی آن می تواند به ۳۰۰ برابر بیشتر از ساکارز برسد، در حالی که هر دو شیرینی در صورت استفاده به تنهایی ۲۰۰ برابر است.

این بدان معناست که شیرینی مطلوب را می توان با افزودن مقدار کمی شیرین کننده بدست آورد. در همین حال، آسپارتام می تواند طعم تلخ و قابض سایر شیرین کننده ها مانند سدیم ساخارین را بپوشاند.

یکی دیگر از مزایای هم افزایی، کاهش ناپایداری آسپارتام در نوشابه ها است. هنگامی که آسپارتام با یک شیرین کننده پایدار دیگر مخلوط می شود، عمر مفید نوشابه ها می تواند افزایش یابد.

پودر آسپارتام در چه مواد غذایی استفاده می شود؟

آسپارتام برای کاهش میزان قند موجود در غذا و نوشیدنی استفاده می شود. از جمله مواد غذایی و خوراکی حاوی آسپارتام عبارتند از:

• خوشبوکننده دهان
• آب نبات
• نوشابه های گازدار (حتی نوشابه رژیمی)
• آدامس
• محصولات لبنی مانند شیر و ماست طعم دار کم چرب
• آب معطر
• دسرهای یخ زده مانند بستنی
• آب میوه ها
• ژلاتین ها
• قهوه و چای فوری
• پودرهای نوشیدنی
• پودینگ ها
• شربت
• سس و چاشنی
• و ….

علاوه بر این برخی داروها و ویتامین های جویدنی نیز حاوی آسپارتام هستند زیرا تلخی را کاهش می دهد و طعم را به میزان قابل توجهی بهبود می بخشد.

نکته مهمی که باید در مورد آسپارتام به خاطر بسپارید این است که نمی توان از آن برای پخت و پز استفاده کرد. آسپارتام ناپایدار تلقی می شود. هنگامی که آسپارتام در معرض دمای بالاتر از ۸۰ درجه فارنهایت قرار می گیرد، تجزیه شده و به اسیدهای آمینه تبدیل می شود و  شیرینی خود را از دست می دهد.

عوارض آسپارتام چیست؟

مشکلات گوارشی

مصرف شیرین کننده های مصنوعی بر بدن تأثیر می گذارد. گزارشاتی از اختلالات گوارشی (GI) پس از مصرف نوشیدنی های شیرین و غذاهای حاوی آسپارتام گزارش شده است. علائم گزارش شده شامل نفخ، گرفتگی معده، حالت تهوع، یبوست و اسهال است.

آسیب به باکتری های روده

بحث بر سر این است که آیا آسپارتام بر میکروبیوم روده تأثیر می گذارد یا خیر؟ تعادل باکتری های خوب و بد در میکروبیوتای روده برای سلامتی روده حائز اهمیت است. هنگامی که این تعادل به هم می خورد، با حمله باکتری های بد روده مشکلات گوارشی رخ می دهد.

سازمان ایمنی غذایی اروپا (EFSA) نظر خود را در مورد نتایج ارزیابی مجدد آسپارتام منتشر کرده است. در آن آمده است که آسپارتام به روده بزرگ نمی رسد زیرا قبل از رسیدن به محل تجمع میکروب های روده، به اسیدهای آمینه تشکیل دهنده خود تجزیه شده است.

به طور مشاب ، یک گروه از متخصصان شیرین کننده کم کالری، از طریق یک مطالعه تحقیقاتی به این نتیجه رسیدند که اطلاعات کافی در مورد اثرات سوء آسپارتام بر میکروب های روده انسان در دسترس نیست.

ارتباط مصرف آسپارتام و سرطان

یکی از سوالاتی که به کرات وقتی که درباره فواید و مضرات آسپارتام صحبت می شود پرسیده می شود این است که ارتباط مصرف آسپارتام و سرطان چیست؟ آسپارتام در آژانس بین المللی تحقیقات سرطان به عنوان سرطان زا ذکر نشده است. یک تحقیق به یاد ماندنی در موش ها توسط بنیاد رامازینی در سال ۲۰۰۹ نشان داد که آسپارتام ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان های مرتبط با خون (لوسمی و لنفوم) را افزایش دهد. با این حال، ارتباط بین آسپارتام و سرطان به دلیل داده های مورد سوال امکان پذیر نیست.

بر خلاف سایر شیرین کننده های مصنوعی، بدن ما می تواند آسپارتام را در دستگاه گوارش به طور کامل به فنیل آلانین (حدود ۵۰ درصد)، آسپارتیک اسید (حدود ۴۰ درصد) و متانول (حدود ۱۰ درصد) متابولیزه کند.

اسید آسپارتیک و فنیل آلانین اسیدهای آمینه ای هستند که بدن ما به آنها نیاز دارد. اسید آسپارتیک می تواند توسط بدن انسان تولید شود، در حالی که فنیل آلانین باید از غذا دریافت شود.

متانول را می توان در غذاهای متداول مانند میوه ها و سبزیجات یافت و بدن به همان شکل از آسپارتام یا غذاها و نوشیدنی ها استفاده می کند. میزان متانول گرفته شده از آسپارتام کمتر از ۱۰ درصد از کل میانگین میزان پیش بینی شده در معرض متانول از تمام منابع است.

فواید آسپارتام چیست؟

با وجود بحث بر سر آسپارتام، بسیاری از مصرف کنندگان از آن به عنوان جایگزین قند استفاده می کنند. علاوه بر اینکه یکی از شیرین کننده های کم کالری با محتوای کالری ناچیز است، از جمله سایر مزایای آسپارتام عبارتند از:

مقدار کمی از آن مصرف می شود

وقتی صحبت از شیرین کننده ها در مقابل قندها می شود، کدام یک بهتر است؟ برای دستیابی به طعم شیرین، آسپارتام فقط باید در مقادیر کمی مورد استفاده قرار گیرد  بنابراین در حالی که هنگام متابولیسم مقداری کالری ایجاد می کند اما مقدار آن بسیار ناچیز است.

ماندگاری بیشتری نسبت به شکر دارد

آسپارتام برای افزایش طعم میوه در غذا و نوشیدنی استفاده می شود. به همین دلیل، مخلوط کردن آن با سایر شیرین کننده های مصنوعی می تواند طعم شیرین تری ایجاد کند.

برای دندان ها بی خطر است

از نظر انجمن دندانپزشکی آمریکا آسپارتام برای سلامت دهان و دندان ایمن تلقی می شود زیرا باعث پوسیدگی دندان نمی شود یا به آن کمک نمی کند.

برای بیماران دیابتی مفید است

افرادی که مبتلا به دیابت و عدم تحمل گلوکز هستند، می توانند از انعطاف پذیری آسپارتام استفاده کنند. افراد مبتلا به دیابت باید میزان کربوهیدرات خود را محدود کنند اما از آنجا که آسپارتام هیچ کربوهیدراتی ندارد بر سطح قند خون تأثیر نمی گذارد.

نتایج یک مطالعه تحقیقاتی این ادعا را تایید می کند. این امر به افراد دیابتی اجازه می دهد تا به برنامه غذایی سالم خود پایبند باشند و در عین حال وزن خود را بدون نگرانی از افزایش سطح قند خون کنترل کنند.

برای کنترل وزن مفید است

با توجه به اینکه چاقی یک مشکل شایع بهداشتی است، ما باید اقدامات بیشتری انجام دهیم تا اطمینان حاصل کنیم مقدار مناسب کالری مورد نیاز بدن را مصرف می کنیم. آسپارتام به دلیل دارا بودن کالری کم نسبت به قند مفیدتر است.

جایگزین مناسبی برای شکر است

آسپارتام می تواند جای قند را در رژیم غذایی سالم بدون نیاز به طعم شیرین کمتر بگیرد. به این ترتیب، احساس نمی کنید از هوس های شیرین خود محروم هستید. شما همان طعم شیرین را به شیوه ای سالم تر دریافت می کنید.

مضرات مصرف بیش از حد پودر آسپارتام چیست؟

محققان دریافتند که عوارض جانبی آسپارتام تنها با تجویز دوزهای بزرگتر از میزان قابل قبول روزانه اتفاق می افتد. با این حال، افرادی که مبتلا به فنیل کتونوری هستند باید به هر قیمتی از آسپارتام اجتناب کنند. مصرف مقادیر زیاد این شیرین کننده برای سلامتی مضر است زیرا ممکن است باعث موارد زیر شود:

• نفخ شکم
• بیماری آلزایمر
• اضطراب
• مسمویت با آسپارتام
• زوال عقل
• افسردگی
• دیابت
• اسهال
• مشکل در تنفس
• سرگیجه
• اختلال در نعوظ
• درد عمومی بدن
• کهیر و راش
• ناتوانی جنسی
• تحریک پذیری
• سردردهای میگرنی
• نوسانات خلقی
• مولتیپل اسکلروز
• تشنج
• افزایش وزن

موارد منع مصرف آسپارتام

فنیل کتونوری (PKU) ، یک بیماری ارثی نادر است که بدن فاقد آنزیمی است که فنیل آلانین را به تیروزین تبدیل می کند. بنابراین، افراد مبتلا به چنین بیماری هایی باید مصرف فنیل آلانین را کنترل کنند. از آنجا که هیدرولیز آسپارتام باعث تولید فنیل آلانین می شود، بنابراین آسپارتام نباید توسط افراد مبتلا به PKU مصرف شود.